Pomiar tętna z nadgarstka jest jednym z najbardziej wygodnych sposobów rejestracji pracy serca. Ta nieinwazyjna metoda w ciągu kilku ostatnich lat stała się niebywale popularna nie tylko wśród sportowców, ale także w kręgu osób, które chcą zadbać o własne zdrowie. Jest to jednak metoda, która ma pewne ograniczenia. Warto je poznać, aby poprawnie się nią posługiwać. Kluczowym zagadnieniem w tym artykule będzie więc znalezienie odpowiedzi na pytanie: co może zrobić użytkownik, aby optyczny pomiar tętna z nadgarstka był jak najbardziej dokładny?
Temat rozszerzę o kilka dodatkowych kwestii, które uzupełniają główne zagadnienie i pozwalają spojrzeć szerzej na mierzenie tętna z nadgarstka. Wzbogacę go o odpowiedzi na pytania: czy podczas niektórych aktywności fizycznych lepiej będzie wykorzystać inną metodę rejestracji tętna, by mieć pewność, że dane o tętnie są rzetelne? Czy rozgrzewka wykonana przed treningiem może wpłynąć na dokładność pomiarów?
Mierzenie tętna w sporcie jest mi szczególnie bliskie dlatego, że już od 7 lat recenzuję sprzęt dedykowany sportowcom. Na co dzień obcuję z elektroniką, która oferuje użytkownikom dostęp do informacji o ich zdrowiu, wynikach treningowych czy prognozach na kolejne tygodnie (progres, stagnacja czy recesja formy sportowej). Rejestrowanie tętna, tak podczas aktywności sportowej, jak i w ciągu całego dnia daje wiele cennych wskazówek, z których możemy czerpać garściami. W tym miejscu polecam materiał poświęcony pracy serca: czym jest tętno i o czym świadczy.
Jak działa optyczny pomiar tętna? Optyczny pomiar tętna bazuje na pomiarze ciśnienia i objętości przepływającej krwi. Odbywa się on za pomocą światła prześwietlającego naczynia krwionośne, znajdujące się tuż pod skórą oraz wykrywania zmian w odbiciu światła. W praktyce oznacza to tyle, że określona liczba diod LED generuje światło, którego zachowanie mierzone jest na dalszym etapie. To skrótowe wyjaśnienie, bez zagłębiania się w detale, zarówno technologiczne, jak i sprzętowe.
Muszę powiedzieć, że optyczny pomiar tętna budzi skrajne emocje i stanowi temat rzekę. Spodobało mi się porównanie, jakiego użyłem w poprzednim moim artykule, więc przytoczę je również tutaj. Technologia optycznego pomiaru tętna jest jak były już prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump. Posiada zagorzałych zwolenników, ale również wielu oponentów.
Duża liczba osób mierzy tętno z nadgarstka i zachwala ten sposób, mówiąc, że jest on komfortowy, wygodny, uniwersalny, łatwy w obsłudze i niewymagający dodatkowego sprzętu. Niektórzy jednak sceptycznie podchodzą do tematu pomiaru tętna z nadgarstku i po prostu z niego nie korzystają, albo unikają jak ognia, korzystając z niego tylko, gdy nie mają wyboru. Zaliczam się do pierwszej wymienionej grupy osób, czyli doceniam zarówno wygodę i komfort, jakie otrzymuję w trakcie aktywności, jak i szerszy wachlarz możliwości, który niesie za sobą nadgarstkowy pomiar tętna.
Szerszy wachlarz możliwości to przede wszystkim różnice między optycznym pomiarem tętna a pomiarem z pasa na klatkę piersiową. Pas napiersiowy to urządzenie, które stanowi kolejną dostępną na rynku możliwość pomiaru tętna w czasie aktywności fizycznej. Rejestracji tętna dokonuje się za pomocą specjalnego pasa na klatkę piersiową, który mierzy aktywność elektryczną serca (EKG). Pomiar tętna tą metodą omówiłem we wcześniejszym materiale. Powracając do dzisiejszego tematu, zegarek z dostępem do tętna zdecydowanie wygodniej nosi się przez cały dzień. Jest to zauważalne szczególnie w nocy, gdy chcemy mierzyć parametry snu i jego faz. Pas na klatkę piersiową byłby wówczas niekomfortowy i zwyczajnie przeszkadzał w czasie snu.
Mierzenie tętna na co dzień pomaga również precyzyjniej ustalać liczbę spalonych kalorii, co przydaje się do oszacowania dziennego zapotrzebowania energetycznego. Tutaj także noszenie pasa napiersiowego w trakcie wykonywania obowiązków służbowych lub innych zajęć, byłoby mało przyjemne. Jest jeszcze kwestia budowy ciała, która sprawia, że trenujące kobiety rzadziej sięgają po pas, powodujący dyskomfort w rejonie klatki piersiowej.
Przy wszystkich powyższych przykładach, do których należy dodać uprawianie aktywności fizycznej, mam świadomość, że pomiar tętna z nadgarstka to technologia, która rządzi się pewnymi z góry określonymi prawami. W spisie tych praw znajdują się ograniczenia, które wynikają zarówno ze sposobu pomiaru tętna, jak i miejsca zapięcia urządzenia do rejestracji pracy serca. Stąd też dzisiejszy materiał, którego celem jest przedstawienie specyficznych niuansów, które są nieodłączną częścią optycznego pomiaru tętna z nadgarstka. Część tych kwestii jest szerzej znana, ale kilka przykładów będzie naprawdę zaskakujących.
Jak uzyskać dokładniejsze odczyty nadgarstkowego pomiaru tętna?
Przypomnę jeszcze raz, że technologia optycznego pomiaru tętna opiera się na wykorzystaniu światła, które mierzy zmiany w objętości krwi przepływającej przez obszar nadgarstka. Pomimo tego, że jest to jedna z najbardziej nowoczesnych metod, jest ona wrażliwa na szereg czynników zarówno zewnętrznych, jak i dotyczących indywidualnych cech samego użytkownika. Warto poznać wszystkie jej ograniczenia, aby odczyty tętna z nadgarstka były jak najbardziej dokładne. W tym celu należy zwrócić uwagę na:
– noszenie urządzenia do pomiaru tętna w odpowiedni sposób. Optyczny czujnik musi pozostawać w kontakcie ze skórą przez cały czas trwania aktywności. To oznacza, że zegarek należy zapiąć z najwyższą starannością, ale tak, aby jednocześnie nie utrudniać przepływu krwi. Chodzi o znalezienie tzw. złotego środka, czyli takiego zapięcia paska, które w trakcie aktywności przytrzyma zegarek, ale nie przekroczy granicy komfortu;
– odpowiedni sposób noszenia, który dotyczy również miejsca zapięcia sprzętu. Dobrą praktyką jest noszenie sprzętu w odległości około 1–1,5 cm nad kością nadgarstka. Takie zapięcie urządzenia pozwoli zarówno na swobodniejsze zginanie dłoni w nadgarstku, jak i przyczyni się do bardziej komfortowego ruchu dłoni, ale także umożliwi dokładniejsze zapięcie urządzenia, które będzie bliżej skóry. Odpowiedni sposób noszenia sprzętu ma na celu również to, by promienie słoneczne nie docierały do czujników mierzących tętno, bowiem mogą one znacząco wpływać na dokładność pomiarów;
– czyszczenie optycznego czujnika tętna, którego diody LED narażone są na brud czy osad mogące zablokować lub ograniczyć działanie urządzenia. Zaleca się płukanie urządzenia po każdym treningu, szczególnie takim, w trakcie którego na skórę w okolicy nadgarstka był naniesiony filtr przeciwsłoneczny, krem lub środek odstraszający owady. Warto też pamiętać, że wszelkie tego typu substancje mogą wpływać na działanie optycznego pomiaru tętna. Aby wyczyścić czujnik należy wykorzystać lenią wodę i miękki materiał, aby skutecznie oczyścić powierzchnię sensora. Jeśli zabrudzenia trudno jest wyczyścić, trzeba użyć mydła lub podobnego, delikatnego środka czyszczącego;
– tatuaże, które mogą wpływać na dokładność mierzenia tętna z nadgarstka. Tusz, wzór i nasycenie niektórych tatuaży mogą blokować światło przed dotarciem do sensora, potencjalnie utrudniając uzyskanie poprawnego pomiaru tętna. Najczęściej producenci urządzeń omawianych w dzisiejszym materiale zalecają, aby miejsce zapięcia było wolne od tatuaży;
– kolor skóry, ale także problemy skórne. Ponieważ optyczny czujnik emituje światło, jego odbicie może być zniekształcone, co również prowadzi do osiągania gorszej dokładności pomiarów tętna. Zwiększona ilość melaniny powstającej pod wpływem promieniowania UV, pochłania część światła emitowanego przez sensory. To oznacza, że im ciemniejsza skóra, tym większe prawdopodobieństwo występowania trudności z pomiarem tętna;
– rozgrzewkę w chłodne lub zimne dni, która wpływa na dokładność danych o tętnie. W niskiej temperaturze przepływ krwi do warstwy skóry właściwej, która znajduje się pod naskórkiem jest minimalizowany celem utrzymania odpowiedniej temperatury ciała. Gdy organizm nie jest rozgrzany, optyczny pomiar tętna ma gorszą dokładność (wykazuje większe odchylenia), która utrzymuje się nawet przez pierwsze kilkanaście minut od rozpoczęcia treningu w chłodny dzień. Kilka tygodni temu przeprowadziłem własne badanie, które jednoznacznie potwierdziło, że brak rozgrzewki w chłodny dzień znacząco pogarsza dokładność pomiarów tętna. Stąd przyłączam się do zaleceń producentów, by przed włączeniem pomiaru tętna w chłodny dzień wykonać krótką rozgrzewkę podnoszącą temperaturę ciała i przyspieszającą przepływ krwi;
– niektóre typy aktywności, podczas których dochodzi do intensywnej pracy nadgarstka, mogą powodować efekt podobny do noszenia zegarka zbyt ciasno i ograniczać przepływ krwi. Wówczas będą pojawiały się trudności ze szczegółowym pomiarem tętna z nadgarstka. Przykładowymi takimi aktywnościami są m.in. tenis, boks, kolarstwo, squash, trening siłowy związany z podnoszeniem ciężarów, narciarstwo i nordic walking. W trakcie wszystkich wymienionych form ruchu dochodzi do powstawania naprężeń w rejonie nadgarstka, które negatywnie wpływają na sensor pomiaru tętna. Niestety nie ma możliwości poprawy jakości danych w tych i podobnych sportach, dlatego zaleca się stosowanie innych metod pomiaru tętna – rejestracja pracy serca z klatki piersiowej lub wykorzystanie sensora typu Polar Verity Sense, który umieszcza się na przedramieniu lub ramieniu. Zarówno pierwsza, jak i druga forma daje dostęp do wiarygodniejszych informacji o tętnie oraz zapewnia większy komfort w trakcie wykonywania ruchu ręką;
– zmiany w objętości krwi, które nie zawsze są spowodowane zmianami tętna. Mówiąc prościej, często zdarza się tak, że podczas spania mamy rękę ułożoną w pozycji utrudniającej przepływ krwi, np. przyciśniętą poduszką czy głową. Takie napięcie mięśniowe może prowadzić do niepoprawnych informacji o tętnie. Obserwując wnikliwie analizy snu, można zauważyć, że niekiedy tętno przyjmuje nietypowe wartości – w nocy są najczęściej za niskie, rzadko za wysokie. Taki stan wynika z ułożenia ręki, co jest zauważalne nie tylko podczas pomiaru tętna, ale także ma wpływ na działanie pulsoksymetru informującego o natlenieniu krwi. Wnikliwa analiza danych godzina po godzinie pochodzących z moich nocy wykazuje, że w niektórych przedziałach czasowych natlenienie krwi tlenem spadło do przedziału od 60 do 80%, co informuje o zagrożeniu życia. Każda wartość poniżej 90% jest ostrzeżeniem, a realny spadek do wskazanej wartości byłby tragiczny w skutkach. Należy podejść do tego ostrożnie i wziąć poprawkę, że taki odczyt może być spowodowany przez pozycję ręki we śnie.
Stosowanie czy przestrzeganie wskazanych wyżej zagadnień przekłada się na bardziej świadomą analizę uzyskiwanych danych, która prowadzi do dokładniejszej interpretacji tego, co dzieje się z naszym organizmem. Gdy mamy wiedzę, jak działa optyczny sensor pomiar tętna, wiemy, gdzie i jak możemy go wykorzystać. Przede wszystkim jednak otrzymujemy dokładniejsze dane dotyczące pracy serca, które uda się wykorzystać zarówno podczas aktywności fizycznej, jak i na co dzień do monitorowania zdrowia.
Na własnym przykładzie mogę zapewnić, że optyczny pomiar tętna z nadgarstka może być niezmiernie dokładny. Może stać się narzędziem do pozyskiwania informacji o tętnie od pierwszej po ostatnią minutę aktywności fizycznej, ale wymaga stosowania się do z góry określonych zaleceń. Przeprowadziłem wiele własnych treningów (które mogę nazwać badaniami), podczas których towarzyszyły mi sensory zapięte na nadgarstkach, jak i sprzęt mierzący tętno z klatki piersiowej, gdzie na własne oczy widziałem, że w wielu przypadkach urządzenia wskazywały identyczne wartości (przykład 1, przykład 2, przykład 3, przykład 4). Przez zdecydowaną większość czasu optyczny pomiar tętna z nadgarstka może stanowić przydatne źródło informacji, ale oczywiście, zdarzają się momenty, kiedy dane są gorszej jakości.
Podsumowując. Najczęściej, gdy dochodzi do dużych zmian tempa czy intensywności treningu optyczna metoda rejestracji tętna nie zawsze jest najlepszym wyborem. Nie jest to także forma polecana przy aktywnościach, w trakcie których dochodzi do naprężeń w okolicy nadgarstka. Kłopoty mogą się również nawarstwić, gdy sprzęt zostanie niestarannie założony, albo zapięty w nieodpowiednim miejscu. Brudny sensor oraz niska temperatura powietrza także będą problemami. Jednak zestawiając wszystkie wady i zalety, jest to mimo wszystko metoda wygodna i komfortowa, ale również niebywale wszechstronna, bo nadaje się do wielu sportów. Gdy stosuję się do wspomnianych przykładów, moje wartości tętna z nadgarstka najczęściej pokrywają się z informacjami z klatki piersiowej, co potwierdzają wskazane interaktywne wykresy. Wybieram ten sposób podczas prawie każdego treningu biegowego. Na zakończenie chcę podkreślić, że powyższy tekst nie ma na celu przekonania sceptyków do pomiaru z nadgarstka, lecz udzielenie fachowych wskazówek tym, którzy wykorzystują już sensor podczas własnych treningów, a chcą zwiększyć dokładność optycznego pomiaru tętna. Przy okazji poruszyłem wiele technicznych kwestii, których znajomość również może zaprocentować. Jeśli pojawiły się jakieś pytania, zapraszam do komentowania materiału.
Polecam TO wideo! 🙂
Cześć,
Mam kilka pytań dot. „kierunku” wskazanych przez Ciebie odchyleń.
1. Czy promienie słoneczne docierające do czujników zawyżą czy zaniżą pomiary?
2. Analogicznie, kolor skóry/tatuaże spowodują, że zmierzone wartości tętna będą zbyt niskie czy zbyt wysokie w stosunku do rzeczywistych?
3. I jeszcze brak rozgrzewki w chłodne dni – czy w tym przypadku wyniki pomiarów wskażą wartości pulsu niższe czy wyższe od stanu faktycznego?
4. Zastanawiam się też na wpływem wilgotności (np. biegi podczas intensywnych opadów deszczu) – czy to również może mieć wpływ na pomiary? Jeśli tak, to w jaki sposób przełoży się to na uzyskane wyniki odczytów?
Cześć. 1 – ponieważ to jest anomalia, może być tak, że raz zawyżą a raz zaniżą. Ciężko stwierdzić, bo same promienie słoneczne mogą być o różnym natężeniu i „barwie”; im bliżej zachodu czy wschodu barwa jest inna.
2. Tak jak powyżej, różnie, bo nie ma jeden barwy skóry. Każdy ma inną tonację.
3. Niższe.
4. Takich problemów nie miałem; uważam, że gdy zegarek dobrze przylega opady deszczu nie wpływają na dokładność pomiaru. Co innego, gdy ręka znajdzie się pod wodą i dotrze ona pomiędzy czujnik a skórę w dużych ilościach. Wówczas pomiar tętna może mieć utrudnione działanie. Pozdrawiam, Kamil.
S u p e r. Lubię Twoje teksty Kamil!