Maska antysmogowa jest produktem po który coraz częściej sięgają sportowcy trenujący w okresie grzewczym. Z powodu dużego zanieczyszczenia powietrza, problem smogu stale pojawia się w mediach stanowiąc popularny temat rozmów, jednak w dużym stopniu nadal bagatelizujemy to zagrożenie. Czym jest smog i jak wpływa na nasz organizm? W czym może pomóc maska antysmogowa?

Na zimę zbieramy plony wysokiego zanieczyszczenia środowiska, wycinania lasów, usuwania z przestrzeni miejskiej zieleni i zabudowywania każdego wolnego placu. Lekceważenie natury nie dzieje się tysiące kilometrów od naszych domów, ale wynika ze sposobu życia, tu i teraz. Jakość powietrza jest fatalna, a największe problemy odczuwalne są jesienią i podczas zimy, kiedy to splata się wiele zjawisk – ogrzewanie domów niską jakością węgla i innymi paliwami stałymi, bezwietrzna pogoda, minusowa temperatura i mgła. Dużą rolę odgrywa również transport samochodowy, zakłady przemysłowe i elektrownie węglowe, których nie brakuje w Polsce. Topografia terenu jest kolejnym czynnikiem warunkującym kumulowanie smogu i regularnie powtarzających się problemów z kiepską jakością powietrza. Świetnym przykładem jest większa część Śląska i Kraków, gdzie „w sezonie” niemal codziennie ogłaszane są tzw. alerty smogowe, mające na celu zaalarmowanie mieszkańców regionu o wysokich stężeniach szkodliwych pyłów i ograniczeniu przebywania na powietrzu – pozostanie w mieszkaniach, domach.

Wszystko to, co wyrządzamy naturze wraca do nas ze zdwojoną siłą i objawia się pod postacią smogu, smrodu oraz zagrożenia życia wielu osób. Świeże powietrze przestaje być świeże, bo zastępuje je gęsta zawiesina związków chemicznych, pyłów i mgły. Wroga udaje się nam dostrzec, poczuć i poniekąd wiemy czym grozi przebywanie w jego zasięgu, ale czy przeciwdziałamy skutkom, jakie może spowodować? Czy chronimy zdrowie? Czy emitujemy do atmosfery mniej zanieczyszczeń? Odpowiedź brzmi: nie. Nie odstają na krok również obszary wiejskie, gdzie ogrzewamy się czym popadnie, wrzucamy do pieców śmieci, drewno lub miał węglowy nienadający się do tego zastosowania. Czarny dym widoczny jest z daleka, a zapach wyczuwalny z kilkuset metrów. Za kilkanaście lat niemożliwe stanie się oddychanie czystym powietrzem nawet poza miastami. I nie jest to czcze gadanie, a czekająca nas przyszłość.

Jedną z najbardziej narażonych grup są sportowcy nie zaprzestający treningów nawet w zimie. Nieważne, czy planują swoją aktywność w obrębie dużych aglomeracji czy małych miejscowości. Wszędzie pojawia się problem z jakością powietrza, wymuszający stosowanie określonych środków zapobiegawczych. Jednym z nich może być zakładanie specjalistycznej maski antysmogowej, blokującej lub znacznie obniżającej wdychanie zanieczyszczeń. Wszyscy zainteresowani ochroną zdrowia i pasjonaci aktywności fizycznej skorzystają z poniższego materiału.

Czym jest smog i jak jego obecność wpływa na człowieka?

Smog często mylony jest z mgłą, ponieważ jego cząstki nie unoszą się do góry, a wiszą nad danym obszarem. Szczególnie zimą, kiedy niska temperatura, wysoka wilgotność i bezwietrzna pogoda sprzyjają kumulacji smogu, daje on najmocniej o sobie znać utrudniając życie mieszkańcom dużych miast oraz wsi. Smog jest odpowiedzialny za ograniczenie widoczności, nieprzyjemny i duszący zapach, kaszel, katar, podrażnienie oczu, zapalenie spojówek oraz drapanie w gardle. Długotrwałe przebywanie w obszarze wysokiego stężenia pyłu może powodować: choroby serca, nowotwory złośliwe, takie jak rak płuc i pęcherza. Smog może być także odpowiedzialny za rozwój nowotworów jamy ustnej, zatok, krtani i gardła, nerek lub przełyku. Do listy zagrożeń należy dopisać ponadto udar mózgu i problemy z płodnością. Za tak niekorzystne działanie smogu odpowiedzialne są substancje wchodzące w skład tej zawiesiny – mieszanina sadzy, węglowodorów aromatycznych i metali ciężkich, a najgroźniejsze dla ludzkiego zdrowia są benzo(a)piren, cząstki PM2,5 oraz PM10. Wymienione jako ostatnie składniki są aerozolami atmosferycznymi (pyłem zawieszonym) o średnicy cząstki dla PM10 – 1/5 grubości ludzkiego włosa, a dla PM2,5 o średnicy nie większej niż 2,5 μm. Można przyjąć, że im drobniejsze cząstki, tym większe jest ich szkodliwe działanie w przypadku wniknięcia do organizmu ludzkiego. PM 10 potrafią docierać do górnych dróg oddechowych i płuc, a  cząstki PM2,5 mogą trafić do górnych dróg oddechowych, płuc oraz przenikać do krwi.

Za główną przyczynę zanieczyszczenia powietrza rakotwórczym benzo(a)pirenem można uznać ogrzewanie domów nieodpowiednim paliwem i wykorzystywanie pieców niespełniających standardów emisyjnych – często przestarzałych, wymagających natychmiastowej wymiany. Dużym problemem są rodzaje paliw używanych do ogrzewania domów. Najczęściej są to niskiej jakości węgiel, drewno, które wcale nie jest ekologiczne oraz śmieci pochodzące z gospodarstwa domowego. Efektem stosowania wymienionych „paliw” jest wysoka emisja rakotwórczych związków. Wbrew powszechnej opinii, udział przemysłu w zanieczyszczeniu powietrza jest zdecydowanie mniejszy niż gospodarstw domowych i pojazdów spalinowych. Wyniki są zatrważające, bowiem ogrzewanie domów powoduje nawet 87% całej emisji rakotwórczego benzo(a)pirenu i 100% zanieczyszczeń związanych ze spalaniem tworzyw sztucznych – toreb foliowych, opakowań po żywności i podobnych przedmiotów codziennego użytku.

Przemysł motoryzacyjny także sprzyja powstawaniu smogu, a to głównie przez proces spalania paliwa w silnikach napędzających samochody i emisję powstających gazów do atmosfery. Samochody stały się wyznacznikiem luksusu, umożliwiają szybkie przemieszczanie z jednego miejsca do drugiego oraz znacznie ułatwiają codzienne życie. Jednak nieodłącznym procesem towarzyszącym pracy silnika samochodowego jest emitowanie do otoczenia szkodliwych gazów, które gromadzą się tuż nad ziemią – w tym przypadku w całej przestrzeni miejskiej. To, co ułatwia nam funkcjonowanie, daje wygodę i komfort jest również niebezpieczne dla zdrowia.

Czynnikiem warunkującym fakt zaliczania sportowców do grupy wysokiego ryzyka jest pobór większej ilości powietrza. Sportowcom podczas aktywności fizycznej znacznie przyspiesza oddech, a skoro częściej wykonują wdech i wydech, tym więcej zanieczyszczonego powietrza dociera do ich płuc. Powyżej wskazywaliśmy, że cząstki pyłu zawieszonego są na tyle małych rozmiarów, że w trakcie oddychania mogą swobodnie przenikać do krwi, a wraz z nią rozprzestrzeniać się po całym organizmie. Nietrudno wyobrazić sobie proces, podczas którego sportowiec oddychający z dużą intensywnością wprowadza z każdym wdechem trujące związki do własnego organizmu. W dobie tak wysokiego zanieczyszczenia powietrza i chęci realizacji pasji jaką jest sport, brakuje nam specjalnego filtra blokującego niechciane związki chemiczne, a przepuszczającego czyste powietrze. Takim sprzętem może stać się maska antysmogowa, która poprzez rozwiązania technologiczne zatrzyma wiele rakotwórczych i szkodliwych cząstek. Jednak jej wybór nie jest taki prosty.

Maska antysmogowa orężem przeciw zanieczyszczeniom powietrza

Mieszkając w dużych aglomeracjach narażamy się na wdychanie wielu zanieczyszczeń powietrza, a długotrwałe przebywanie na takim obszarze może prowadzić do wielu chorób i skracać życie. Produktem izolującym nas od zanieczyszczonego środowiska może być maska antysmogowa, która dzięki specjalnym filtrom zablokuje niebezpieczne związki chemiczne i pozwoli oddychać czystszym powietrzem. W kontekście sportowego wykorzystania takich produktów, na przestrzeni ostatnich kilku lat wydarzyło się wiele dobrego. Maski przeszły znaczną ewolucję, choć ich kształt i miejsce założenia pozostały bez zmian – zajęto się kwestiami uszczelnienia w okolicach nosa i ust, komfortem noszenia, wysoką skutecznością zaworów gwarantując zmniejszone opory przepuszczanego powietrza – filtrują i odprowadzają na zewnątrz duże ilości powietrza, przy jednoczesnym usuwaniu ciepła oraz wilgoci gromadzących się pod maską. Ponadto konstrukcja maski uniemożliwia jej przesuwanie lub co gorsza, spadanie z twarzy podczas wykonywania dynamicznych ruchów. Maska masce nierówna, więc poszukiwania idealnego produktu powinniśmy poprzedzić zapoznaniem się z informacjami, czy dany produkt nadaje się do wykorzystania w sporcie, jaki oferuje komfort noszenia i obsługi, a przede wszystkim jaka jest skuteczność filtracji powietrza. Zagadnień jest więcej, a część z nich ujawnia się dopiero podczas pierwszych treningów.

Na co zwracać uwagę podczas wyboru sportowej maski antysmogowej:

1. Czy maska antysmogowa posiada właściwy rozmiar i kształt, aby dobrze przylegać do twarzy?
2. Jak skuteczny jest materiał filtracyjny? Jakie spełnia normy?
3. Czy materiał filtracyjny sprawdzi się w środowisku, w którym zamierzymy używać maski?
4. Jak często należy wymieniać materiał filtracyjny i ile kosztuje? Czy wymianę możemy wykonać własnoręczne?
5. Czy maskę nosi się komfortowo, a żaden jej element nie obciera?
6. Czy po założeniu maski możemy oddychać zarówno przez nos jak i usta?
7. Czy oddycha się komfortowo, a zawory / materiał filtracyjny przepuszczają odpowiednią ilość powietrza?
8. Czy po założeniu maski możemy swobodnie rozmawiać?
9. Czy produkt współgra z innym sprzętem np. okularami, goglami? Możemy je nosić wspólnie z maską?

Z praktycznego punktu widzenia wszystkie te kwestie są istotne, a zaniedbania w trakcie wyboru mogą skutkować uczuciem dyskomfortu podczas aktywności fizycznej i niechęcią stosowania maski. Logiczne wydaje się zwrócenie szczególnej uwagi na tzw. serce maski, czyli zastosowane filtry i zawory. Producenci często umieszczają informacje o filtrach na opakowaniu produktu. Należy dobrać taki filtr, który sprawdzi się w środowisku, w jakim będziemy korzystać z maski antysmogowej. Głównie chodzi o wielkość usuwanych cząstek i ich filtrację, a także absorbowanie gazów i pary.

Co do zasady, materiał filtracyjny możemy podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich pozwala na usuwanie cząstek stałych zawieszonych w gazie. Zazwyczaj są to produkty pochodzące z emisji spalin, ale także mogą to być pyłki kwiatów i roślin. Materiał użyty do filtracji jest naładowany elektrostatycznie, w efekcie czego przechodzące cząstki są przyciągane i zatrzymywane. Drugim rodzajem są filtry wykorzystujące węgiel aktywny, który charakteryzuje się możliwościami blokowania gazów i pary. Węgiel aktywny absorbuje również toksyny, takie jak dym tytoniowy, spaliny, smog, a nawet pleśń i kurz. Zwrócić należy uwagę na informacje producenta dotyczące rodzaju filtrów węglowych. Zdarzyć się może, że materiał filtracyjny do złudzenia przypomina węgiel aktywny (poprzez wykorzystanie czarnego barwnika), ale nim nie jest. Często spotkać można impregnację filtra proszkiem węglowym, a nie prawdziwą tkaninę z węgla aktywnego.

Niektóre maski antysmogowe wyposażone są w wymienne filtry, które w przypadku nienadawania się do dalszej eksploatacji zwyczajnie możemy zamienić na nowe. Najczęściej stopień przydatności określony jest czasowo np. 6 tygodni od pierwszego użycia maski, ale liczą się również wizualne oznaki zużycia tego elementu. Czasami zbyt duże zanieczyszczenie środowiska wpływa na skrócenie terminu przydatności użycia i wymusza potrzebę szybszej wymiany. Plusem takiego zabiegu będzie wyposażenie maski antysmogowej w nową zaporę chroniącą płuca. Oprócz znaczącej roli filtra istotny jest również zawór – w jednej masce może być ich kilka. Zawory odpowiadają za gospodarkę powietrzem w trakcie oddychania. Zawory zaprojektowane do wykorzystania przez sportowców powinny cechować się minimalnym oporem, czyli przepuszczaniem optymalnej ilości powietrza w czasie wdechu, a podczas wydechu umożliwiać usuwanie ciepła i wilgoci. Ciekawym rozwiązaniem okażą się regulowane zawory, które możemy obrócić tak, aby ograniczyć zaparowanie założonych okularów lub gogli.

Z wielu względów nie wszystkie maski antysmogowe nadają się do wykorzystania w trakcie aktywności fizycznej.

Maski z powodzeniem chronią przed zanieczyszczeniami powietrza w branżach przemysłowych, produkcyjnych, rolniczych, w środowiskach skażonych, a niektóre specjalistyczne wersje projektuje się na potrzeby wojska. Praktycznie niczym nie ograniczone zastosowanie wpływa na dużą rozbieżność w funkcjonalności masek. Dla sportowców wykorzystujących maski antysmogowe liczy się komfort zakładania, wygoda noszenia i rozwiązania zapewniające niskie opory filtrowanego powietrza, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej sprawności usuwania toksyn i zanieczyszczeń. Ponadto maska antysmogowa do biegania powinna być lekka, a jej konstrukcja dobrze przylegać do twarzy podczas dynamicznych ruchów. Sportowcy cierpiący na różnego rodzaju alergie na pyłki kwiatowe lub inne mogą skuteczniej bronić się przed wdychaniem niechcianych związków dzięki specjalnym filtrom HEPA, które zapewniają niezwykle wysoką skuteczność w wyłapywaniu cząstek z powietrza. Filtry HEPA mogą blokować nawet większość wirusów i bakterii, komórek grzybów oraz pierwotniaków.

Maska antysmogowa może okazać się bardzo praktyczna w zimie, ponieważ zasłaniając większą część twarzy osłania ją również przed temperaturami poniżej zera i wiatrem. Aspekt docenią sportowcy biegający w tym okresie z chustami buff, które nie zapewniają tak dobrej izolacji od zewnętrznego środowiska, jak maska antysmogowa. Nie mamy na myśli ochrony przed szkodliwymi pyłami czy innymi zanieczyszczeniami, a praktyczną osłonę przed zimnem. Sprzęt zdecydowanie lepiej osłania twarz utrzymując określoną ciepłotę z wydychanego powietrza. Wpadające przez zawór maski zimne powietrze miesza się z ciepłem wewnątrz i tak ogrzane dopiero dostaje się do górnych dróg oddechowym. Efektem tego jest zwiększony komfort oddychania podczas zimowych treningów.

Czy maska antysmogowa przeszkadza w oddychaniu?

Element zakładany na twarz zawsze będzie w określony sposób wpływać na zmniejszenie komfortu oddychania. Mówiąc, że maska antysmogowa w ogóle nie przeszkadza, podważa jej skuteczność filtracji i rzetelność założenia. Nałożenie elementu zasłaniającego pół twarzy zawsze odbije się negatywnie na pobieraniu powietrza z otoczenia. Kluczowa staje się ocena tego wpływu na komfort oddychania i stopień oporu powietrza. Są to sprawy oparte o indywidualne preferencje oraz odczucia. Powiedzenie przez jednego sportowca, że w jego masce oddycha się dobrze, nie wnosi praktycznie nic drugiej osobie, póki sama nie przetestuje tego produktu. Jednakże są pewne przesłanki, czy dana maska antysmogowa sprawdzi się w czasie sportów i tak np. firma 3M stosuje filtrujący materiał elektretowy z technologią filtracyjną dla niskich oporów oddychania oraz zawór 3M CoolFlow, likwidujący nagromadzone ciepło i zapewniający chłodniejsze oraz bardziej komfortowe użytkowanie. Innym przykładem może być firma Respro wykorzystująca zawory typu Powa Elite, które stworzono z myślą o optymalnym przepływie powietrza. Dwa zawory zapewniają minimalny opór przy oddychaniu, dzięki czemu nawet w czasie intensywnych ćwiczeń maska nie utrudnia wdechów i wydechów. Z kolei firma Dragon zaprojektowała zawory DRAGON Hex o zwiększonej przepustowości powietrza, które odpowiadają za odprowadzanie wilgoci wraz z wydychanym powietrzem z maski. Przekroje otworów zostały dostosowane wielkością tak, by umożliwić swobodne wydychanie powietrza w trakcie aktywności fizycznych. Wiele tego typu rozwiązań ułatwia życie sportowcom, którzy uprawiając swoje ulubione sporty w czasie okresu grzewczego, nie chcą narażać się na szkodliwe działanie smogu. Przed ostatecznym wyborem maski antysmogowej warto zapoznać się z ofertą przynajmniej kilku producentów, aby mieć porównanie pomiędzy poszczególnymi markami, a nawet pojedynczymi egzemplarzami.

Ile powinna kosztować dobra maska antysmogowa? Na pewno nie powinna być bardzo tania, ponieważ najpewniej do jej produkcji wykorzystano nietrwałe materiały, a filtry nie spełniają rygorystycznych norm filtracji. Ciężko jednoznacznie wskazać przedział cenowy, ponieważ kwestia wysokiej czy niskiej ceny jest uzależniona od zasobności portfela osoby wybierającej maskę. Na rynku można dostać sprzęt za kilkaset złotych i najczęściej jest to przedział od 200 do 350 zł. Zwrócić trzeba uwagę na kwestię wymiany filtrów, ile kosztują, a także na jak długo wystarczają. Być może z początku tańszy produkt, podczas eksploatacji okaże się generować dość spore koszty. Ciekawym wyjściem z sytuacji jest zakup jednorazowych masek antysmogowych. Świetnym przykładem takiego rozwiązania jest maska 3M Aura 9322+, test tutaj, kliknij. W takim przypadku mamy dwie znaczące różnice pomiędzy tradycyjną maską wielokrotnego użytku, a jednorazówką. Kupując jednorazowy produkt możemy już za kilka złotych ocenić, czy biega się nam komfortowo w założonej masce, a także czy odpowiada nam noszenie takiego sprzętu w czasie treningu. Krócej pisząc: czy czujemy się dobrze z takim sprzętem na twarzy oraz czy maska antysmogowa potocznie mówiąc jest dla nas. Drugim aspektem jest mały wydatek na początku, ale większe nakłady w późniejszym czasie. Maska antysmogowa wielokrotnego użytku wygeneruje 200-350 zł kosztu na początku, ale później wystarczy tylko wymieniać filtry, a produkt jednorazowy po każdym treningu trzeba wyrzucić i sięgnąć po nowy. To w połączeniu z kosztem około 10 zł za egzemplarz i dużą intensywnością treningów wygeneruje duży koszt rozłożony na kilka miesięcy. Na pewno nie należy kierować się wyglądem produktów – modne wzory i przyciągający design nie zawsze muszą iść w parze z praktycznością, funkcjonalnością oraz skutecznością oczyszczania powietrza.

Fakty dotyczące jakości powietrza w Polsce oraz na świecie (na podstawie danych WHO opublikowanych w 2016 r.):

1. Wśród 50 najbardziej zanieczyszczonych miast Unii Europejskiej aż 33 znajdują się w Polsce;
2. Ponad 80% ludzi mieszkających w miastach, w których monitoruje się jakość powietrza, oddycha powietrzem, w którym poziom zanieczyszczeń przekracza limity dopuszczalne przez WHO;
3. W skali całego świata zanieczyszczenie powietrza w miastach wzrosło o 8%, pomimo poprawy sytuacji w niektórych regionach;
4. Wysokie stężenie pyłu zawieszonego jest największym środowiskowym zagrożeniem dla zdrowia i przyczyną ponad 3 mln. przedwczesnych zgonów rocznie na całym świecie;
5. Pogarszająca się jakość powietrza w miastach wpływa na wzrost ryzyka udaru mózgu, chorób serca, nowotworów płuc oraz ostrych i przewlekłych chorób dróg oddechowych, w tym astmy.

Podsumowanie

Smog jest trudnym przeciwnikiem, który potrafi znacznie uprzykrzyć lub uniemożliwić trening. Długotrwałe przebywanie w obszarze wysokiego stężenia zanieczyszczeń może przyczyniać się do zwiększonego ryzyka zachorowania na wiele trudnych do wyleczenia chorób, zaburzeń i powstawania nowotworów. Wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za pogarszającą się jakość powietrza, a przyczyniamy się do tego najczęściej przez ogrzewanie domów nieodpowiednim paliwem, spalając śmieci w piecach i małych kotłowniach, a także korzystając z samochodu zamiast podróżować komunikacją publiczną.

Warto odbyć przynajmniej kilka treningów z wykorzystaniem maski antysmogowej, aby poczuć różnicę we wdychanym powietrzu. Jest to niewątpliwie ciekawe doświadczenie, które uświadamia w jak bardzo zanieczyszczonym środowisku na co dzień żyjemy. Szczególnie osoby trenujące podczas okresu grzewczego powinny wzbraniać się przed aktywnością fizyczną w pobliżu głównych arterii miejskich. Jeśli trudno o inną lokalizację, maska antysmogowa może zabezpieczyć górne drogi oddechowe i zapewnić chwilę bez smogu. Jaka maska antysmogowa sprawdza się podczas Waszych treningów? Jaki sprzęt możecie polecić pozostałym biegaczom? Za wszelkie komentarze i opinie z góry dziękujemy!

_{Autor: Kamil Nowak, opracowano na podstawie danych ze stron: www.who.un.org.pl, osha.europa.eu, engage.3m.com/smog, respro.com.pl}